ဃုန့ၢ်နဟံၣ်ထူယိာ်

ဟံၣ်—မ့ၢ်တၢ်လီၢ်တခါလၢပဆိကမိၣ်ထီၣ်ကမ့ၢ်ဝဲတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ, တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်, ဒီးတၢ်ယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးဟီၣ်ခိၣ်တဘ့ၣ်အံၤပှဲၤဝဲဒီးတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဒီးတၢ်တဂၢၢ်တကျၢၤအဃိ, ပသးဆၢန့ၢ်ဘၣ်လီၢ်မုာ်ဆိးပၢၤလၢအိၣ်ဒီးတၢ်ပူၤတၢ်ဖျဲးလၢပကထံၣ်န့ၢ်တၢ်အိၣ်ဘှံးနီၢ်နီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. 

ပဆၢန့ၢ်ဘၣ်လီၢ်မုာ်ဆိးပၢၤလီၤစိၤလၢအိၣ်ဝဲလၢပျၢၤလၢကစၢၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ, ပှၤခရံာ်ဖိတၢ်ကွဲးစီဆှံ, ကတိၤတၢ်ဘၣ်ဃးကစၢ်ယွၤတ့လီၤပှၤကညီလၢတၢ်အထူအယိာ်အဂီၢ်, တၢ်အိၣ်မူလၢအဃံအလၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ (ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၃း၁၁). 

ဘၣ်ဆၣ်, ပနာ်န့ၢ်လံာ်စီဆှံသ့ဧါ. ပှၤကညီလၢကကွဲၢ်တဖၣ်, လီၤတစိၤဘၣ်တစိၤကတိၤတၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီဒီးတၢ်သူၣ်မုာ်သးမုာ်လၢအထံၣ်န့ၢ်ဝဲလၢလံာ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အတၢ်သိၣ်လိသီလိတဖၣ်မ့ၢ်ဝဲတီဝဲန့ၣ်ပသ့ၣ်ညါကသ့ဒ်လဲၣ်. 

တၢ်အုၣ်သး ၁: တၢ်တဲဖျါဖိးမံလိာ်သးအါထီၣ်

ပှၤသ့စဲအ့ၣ်ပီညါတဖၣ်နာ်ဝဲလၢတၢ်ပိၢ်ဖးဖးဒိၣ်အတၢ်နာ် (Big Bang Theory) မ့ၢ်တၢ်အဒိလၢအဂ့ၤကတၢၢ်လၢမူဟီၣ်ကယၢအတၢ်ဟဲကဲထီၣ်အသးအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့, ပှၤသ့စဲအ့ၣ်ပီညါတနီၤအၢၣ်လီၤဝဲလၢတၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ်ဖးဒိၣ်အိၣ်ဝဲ—တၢ်မ့ၢ်တအိၣ်ပာ်စၢၤလၢကပိၢ်ဖးအဂီၢ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်တၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ်ဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ်ဝဲအံၤ, နာ်ဝဲလၢပှၤတ့လီၤတၢ်အကစၢ်အိၣ်ဝဲတဂၤန့ၣ်လီၤ. 

လံာ်စီဆှံသိၣ်လိပှၤလၢယွၤတ့လီၤဟီၣ်ခိၣ်လၢအလၢအပှဲၤဃုာ်ဒီးပိာ်ခွါဒီးပိာ်မုၣ်လၢကပၢဝဲဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤဘၣ်သးဝဲလၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ကအိၣ်ပူၤအိၣ်ဖျဲးဘၣ်, ဒီးအိၣ်မုာ်အိၣ်ခုၣ်ဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ်, ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ယူးယီၣ်ဒီးတၢ်စူၢ်နာ်ကစၢ်ယွၤအခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, မ့ၢ်လၢပိာ်မုၣ်ဒီးပိာ်ခွါခံဂၤအံၤလီၤဖးဝဲဒီးကစၢ်ယွၤခီဖျိလၢတၢ်တစူၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အတၢ်မၤတဖၣ်ဟဲစိာ်ဝဲဒၣ်တၢ်တဂၢၢ်တကျၢၤဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ (ရိမ့ၤ ၅း၁၂). စးထီၣ်လၢန့ၣ်လံၤလံၤ, ပှၤကညီသးဆၢန့ၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်သိးကထံၣ်န့ၢ်တၢ်အိၣ်ဘှံးဒီးတၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ်လီၤထူလီၤယိာ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်, ယွၤတလဲၤသဒၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိဘၣ်. အါန့ၢ်အန့ၣ်, ယွၤအၢၣ်လီၤဝဲလၢကဆှၢလီၤပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤလၢကမၤဟးဂီၤကွံာ်တၢ်အၢတၢ်သီအစိအကမီၤလၢပတၢ်အိၣ်မူအပူၤ, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါဒီးတၢ်မၤဂ့ၤလၢအဟဲထီၣ်ပၢၢ်လၢပသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲကအိးထီၣ်ကျဲလၢပဂီၢ်, ဒ်သိးပကက့ၤဘၣ်ဆူပဟံၣ်လၢထံးလၢသီန့ၣ်လီၤ (ယိၤဟၣ် ၁၄း၁-၃).

တၢ်အုၣ်သး ၂: တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢဒ်သိးလိာ်သးဘၣ်ဃးတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ်အဂ့ၢ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကလုာ်ကလုာ်အပူၤ

လီၤဝဲတစိၤဘၣ်တစိၤ, ပှၤကညီအိၣ်လၢထံကီၢ်အါဘ့ၣ်အပူၤ, ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတဖၣ်တဲဆိပာ်ဝဲတၢ်ထံၣ်လၢညါဘၣ်ဃးပှၤအုၣ်ခီၣ်တၢ်ကစၢ်ကဟဲအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤဟီၣ်ခိၣ်, ဒီးကဟ့ၣ်လီၤတၢ်မူအထူအယိာ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ထဲလၢလံာ်စီဆှံတဘ့ၣ်ဧိၤဝံအကလုၢ်ကထါတဲပာ်စၢၤဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်မၤအသးတဆီဘၣ်တဆီလၢအတၢ်ဟဲလီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်မၤအသးတဆီဘၣ်တဆီအံၤတၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤအီၤလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤမ့ၢ်သ့ဝဲန့ၣ်, အဝဲန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါသ့ဝဲလၢလံာ်စီဆှံ, ဃုာ်ဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီၤလီၤလၢဟံၣ်ထူယိာ်လၢတၢ်အိၣ်ဘှံးအဂီၢ်န့ၣ်ကဘၣ်တီဝဲန့ၣ်လီၤ.

တၢ်အုၣ်သး ၂: တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအတၢ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်လၢအဘၣ်

ဖဲ ၆ဝ၅ တခနံၣ်န့ၣ်, ပှၤယူဒၤလၢအမ့ၢ်အံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်န့ၢ်ဒ်တၢ်ကစိာ်မၢကဲကုၢ်အီၤခီဖျိလၢဘၤဘူလိၣ်အသုးမုၢ်တဖၣ်နုာ်လီၤမၤန့ၢ်အထံအကီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ, ကစၢ်ယွၤဆှၢလီၤဝံတဖၣ်လၢအကိးက့ၤပှၤကညီတဖၣ်ဆူယွၤအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝံတဖၣ်အံၤ, ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲပှၤကညီတဖၣ်လၢတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဘၣ်ဃးပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤအဂ့ၢ်ဒီးတဲဆိပာ်ဝဲလၢအကဟဲအဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဝံဒၤနံးယ့လး, မ့ၢ်ဝဲလၢဝံသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအကျါတဂၤ, အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်ထံၣ်လၢညါခီလၢဘၣ်ဃုာ်ဝဲလီၤလီၤဆီဆီလၢ ၄၉ဝ နံၣ်တၢ်အဆၢအတၢ်ကတီၢ်လၢတၢ်မၤအသးလၢပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤကဟဲဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်မၤအသးတဆီဘၣ်တဆီအံၤ, ကစးထီၣ်အသးဖဲနံၣ်လၢစီၤပၤခါလီၤတၢ်ကလုၢ်ဆူပှၤယူဒၤဖိအိၣ်လၢတၢ်ကက့ၤတ့ထီၣ်က့ၤဝ့ၢ်ခိၣ်လၢအလီၤပှီၢ်, လၢအမ့ၢ်ဝ့ၢ်ယရူၤရှလ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တဘျီန့ၣ်, ၄၈၃ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်ကအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲ, ဒီးဖဲအဝဲမၤတၢ်ဒီးသိၣ်က့ၤသီက့ၤတၢ်လၢသၢနံၣ်ဒီးတဝာ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်, အဝဲကဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလၢဒုၣ်ဒါလၢအၢသီန့ၣ်လီၤ. သၢနံၣ်ဒီးတဝာ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, တၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်ဃးယွၤအၢၣ်လီၤအီလီၤလၢကမၤသီထီၣ်က့ၤတၢ်ဘၣ်တၢ်ရၤလီၤသကုၤဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝံကလုၢ်ကထါအါမးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အဝဲအံၤတၢ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢအဘၣ်အပှိၤခီဖျိလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤန့ၣ်သ့ဧါ. တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၣ်လၢတၢ်ကက့ၤတ့ထီၣ်က့ၤဝ့ၢ်ယရူၤရှလ့ၣ်န့ၣ်စးထီၣ်သးဖဲ ၄၅၇ တခန့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်, ဘၣ်ဝဲဖဲ ၄၈၃ နံၣ်လၢၤဒီးသရၣ်လၢဒိၣ်ကတၢၢ်ယ့ၣ်ရှူးစးထီၣ်တၢ်သးခုကစီၣ်အတၢ်မၤလၢပှၤခဲလၢာ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ (ဖဲ ၂၇ အခ). မုၢ်နံၤမုၢ်သီဝဲအံၤဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤမ့ၢ်လၢလံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲယ့ၣ်ရှူးဒ်ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤအသိးဖဲကဲစၢ်တံၤဘ့းရံအီၣ်နူၢ် ၁၅ နံၣ်အဆၢကတီၢ်, လၢအမ့ၢ်ရိမ့ၤစီၤပၤဖးဒိၣ်တဂၤလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ (လူၤကၣ် ၃း၁-၂). ပှၤအုၣ်သးလၢအမဲာ်အိၣ်ဝဲအါဂၤဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အမ့ၢ်ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်အတၢ်ပာ်ဖျါဒီးဟီၣ်ကဝီၤအတၢ်အိၣ်သးလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢအဘၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးမၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝံအတၢ်တဲဆိပာ်စၢၤလၢပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤအတၢ်ဟဲအဆၢကတီၢ်တၢ်ကမၤအသးတဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်ဒံးအါမးန့ၣ်လီၤ.

ဝံကလုၢ်ကထါစံးဝဲလၢသၢနံၣ်ဒီးတဝာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤအံၤ “ကဘၣ်တၢ်ဒီၣ်တဲာ်ကွံာ်အီၤ, တမ့ၢ်ဘၣ်လၢအဂီၢ်ဒၣ်ဝဲဘၣ်” (ဝံဒၤနံးယ့လး ၉း၂၆). မ့ၢ်သပှၢ်တၢၢ်, ဖဲ ၃၁ အခ န့ၣ်ယ့ၣ်ရှူးဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလၢပှၤရိမ့ၤဖိန့ၣ်လီၤ. တုၤနုၤတစု, အဝဲဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤလၢတၢ်သံလၢအဒုးနဲၣ်ဖျါဝဲလၢအဝဲမၤနၢၤဝဲတၢ်သံန့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ရှူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤဝဲတၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်ဃးပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤအဂ့ၢ်လၢအံၣ်စရ့လးဒီထံဒီကီၢ်ညါ—ဘၣ်ဆၣ်လၢခံန့ၣ်, သၢနံၣ်ဒီးတဝာ်ဝံၤတဘျီန့ၣ်အဝဲသ့ၣ်လဲၤစိာ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝံအတၢ်တဲဆိပာ်တခါအံၤဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤအီၤသ့ဝဲလၢပှၤရိမ့ၤဖိအါဂၤအအိၣ်, ဒီးပှၤယူဒၤဖိအတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်လၢအပာ်ဖျါထီၣ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိတဖၣ်ရၤလီၤအသးသကုၤဆးဒးဖဲအစိၤအဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.

လံာ်တိပျ့လၢလာ်အံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်နံၤသီအနီၣ်ဝံာ်ခံတဖၣ်ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်အသးတဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီးနံၣ် ၄၉၀ အဂ့ၢ်လၢဝံဒၤနံးယ့လးအတၢ်တဲဆိပာ်အသိးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်အုၣ်သး ၄: ဆီတလဲတၢ်အိၣ်မူတဖၣ်

ဝံကလုၢ်ကထါအတၢ်လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်တခါအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အုၣ်သးလၢအဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤဘၣ်ထွဲဒီးလံာ်စီဆှံအတၢ်ကဲထီၣ်အသးလၢအခီၣ်ထံးဒ်အကစၢ်ဒၣ်ဝဲအိၣ်ဖျါအသိးန့ၣ်, မ့ၢ်လၢဆီတလဲဝဲပှၤကညီလၢအဖးဘၣ်ဝဲတဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူဒီးတူၢ်လိာ်ကစၢ်ယွၤဒ်အမ့ၢ်ပှၤလၢအသိၣ်လိနဲၣ်လိဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ်အၢၣ်လီၤအီလီၤက့ၤအတၢ်ဂံၢ်ဆံးဘါစၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအသူၣ်ဒိၣ်သးဖျိး, သူၣ်ဟ့သးဟ့, သူၣ်က့ၣ်သးကါ, ဒီးသူၣ်ဆါသးဆါတဖၣ်န့ၣ်အခဲအံၤမ့ၢ်က့ၤပှၤလၢအသူၣ်ဂ့ၤသးဝါဒီးအဲၣ်တၢ်ကွံတၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကွဲမုာ်

နဝဲတခီမီၣ်. မ့ၢ်နဃုဟံၣ်လၢအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤဒီးပှဲၤဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုတဖျၢၣ်န့ၣ်ဧါ. လံာ်စီဆှံအၢၣ်လီၤဝဲအိၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. နကဃ့ယ့ၣ်ရှူးဒ်သိးကကွဲမုာ်နၤဆူတၢ်မူအထူအယိာ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လၢဘၣ်တၢ်မၤသီထီၣ်အီၤတဘ့ၣ်အိၣ်န့ၣ်ဧါ. ဆဲးကျိးပှၤလၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအိၣ်လၢလံာ်ကဘျံးပၤလၢအလီၢ်ခံတကပၤအံၤန့ၣ်တက့ၢ်.

လံာ်စီဆှံဆၢတဖၣ်ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီလံာ်စီဆှံအပူၤလၢဘၣ်တၢ်ကျိာ်ထံအီၤလၢသရၣ်မ့ၤစံၣ်လၢတၢ်စဲကျံးရၤလီၤဖဲ (၁၈၅၃) နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်စူးကါအီၤခီဖျိတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ပျဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပျဲခဲလၢာ်ဘၣ်တၢ်ဒိးန့ၢ်အီၤလၢတၢ်ကွဲးဒိတၢ်ပျဲဝံၤလံ.